"หล่มสัก,เพชรบูรณ์ กับ นิราศสาส์นเสน่หา ของครูผจญฯ"...หล่มสัก เมืองนี้ในอดีตคือ จังหวัดหล่มศักดิ์ ….ในแฟ้ม ผมมีหนังสือเก่าเล่มหนึ่ง เป็นหนังสือชื่อ "สาส์นเสน่หา" เป็นบทกลอนนิราศอันสุดคลาสสิก ซึ่งประพันธ์โดย ครู ผจญ อนรรฆธีรพันธุ์ ครูประจำชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 ของโรงเรียนหล่มสัก "ศักดิ์" วิทยาคาร อำเภอหล่มสัก จังหวัดเพชรบูรณ์ เมื่อครั้งผมได้เรียนวิชาภาษาไทยจากท่าน

นิราศสาส์นเสน่หา ของครูผจญฯ" : ครูผจญฯ ได้ประพันธ์ นิราศสาส์นเสน่หา ไว้เริ่มตั้งแต่ปี พ.ศ. 2480 เป็นต้นมา สำนวนกลอนนิราศ รวม ๖ บทกลอน ของครูผจญฯ มี อาทิ นิราศเวียงจันทร์ นิราศเชียงตุง นิราศลุ่มแม่น้ำป่าสัก นิราศภูกระดึง นิราศนครสวรรค์ และ นิราศภาคอิสาน   บทนิราศทุกบทจะกล่าวและจะเริ่มเดินทางจาก เมืองหล่มสัก ไปจนสุดจุดหมายปลายทางในเชิงกลอนนิราศ สำบัดสำนวนนิราศ ของครู ผจญฯ ของพวกเรา สนุกสนานเร้าใจ โดยเฉพาะท่านได้จารึกชื่อ หมู่บ้านตำบล ต่างๆในสมัยที่ท่านเดินทางผ่านไป ได้จารึกไว้ในบทนิราศ ให้เราได้ทราบ….ตัวอย่างหนึ่งจาก นิราศภูกระดึง ได้กล่าวถึง ตรอกคลัง ในอำเภอหล่มสัก ในส่วนนี้ ผู้ประพันธ์ ได้พรรณนาถึงเหตุการณ์ย้อนหลังเมื่อครั้งที่ ได้ตามนัดพบกับ หญิงสาวคนรัก โดยบ้านของหญิงสาวคนรักนั้น ตั้งอยู่ที่ ตรอกคลัง ริมถนนวจี อำเภอหล่มสัก ผู้ประพันธ์ได้บรรยายและรับการเชื้อเชิญจากสาวคนรักให้ไปพบเธอที่บ้านในตรอกคลังตั้งแต่เช้าตรู่ เพื่อที่เขาจะได้ไปเป็นเพื่อนเธอไปยังบ้านของญาติเพื่อทำหน้าที่ ”เฝ้าไฟ”  นี้ บทนิราศ กล่าวว่า…. ถึงตรอกคลังครั้งหลังยังจำได้ น้องเฝ้าไฟพี่ได้ไปเป็นเพื่อน  ตอนเช้ามืดพบแม่ไม่แชเชือน ตายังเฟือนแต่เราเฝ้ากอดกัน โอ้ตรอกเอ๋ยเคยเด่นเป็นแดนมาศ เคยประสาทสุขเพ็ญเป็นสวรรค์ ผ่านตรอกคลังครั้งไรใจตื้นตัน คิดแต่วันที่พะเน้าได้เคล้าคลอ.. ....ธีรพงศ์ (บุ่ง) ธรรมาธิวัฒน์

[   "Lom Sak, Phetchabun, and 'Nirat Sarn Saneha' by Kru Phajon"

In the past, this city, Lom Sak, was a province called Lom Sak Province. I have an old book in my files, titled "Sarn Saneha" (Message of Affection), which is a classic Nirat (a type of Thai travelogue poem) composed by Kru Phajon Anakatheeraphan, who was a teacher of Mathayom 3 (equivalent to Grade 7 in those years) at Lom Sak "Sak" Wittayakarn School in Lom Sak District, Phetchabun Province.

When I studied Thai language with him, Kru Phajon began composing the Nirat Sarn Saneha starting in 1937 (B.E. 2480). Kru Phajon's elegant Nirat style, composed in a total of 6 parts, includes: Nirat Vientiane, Nirat Kengtung (Chiang Tung), Nirat Pa Sak River Basin, Nirat Phu Kradueng, Nirat Nakhon Sawan, and Nirat Isan (Northeast Region). Every Nirat poem begins its description and journey from the city of Lom Sak until the final destination of the poetic journey.

Our Kru Phajon's Nirat prose is delightful and evocative, especially as he recorded the names of various villages and sub-districts he travelled through during that era in the Nirat poems for us to know.

One example from the Nirat Phu Kradueng describes Trok Khlang (Khlang Lane) in the city of Lom Sak. In this part, Kru Phajon describes a flashback to when he was courting his girlfriend, Som Jeen, whose house was located in Trok Khlang. The word "Nong" (น้อง) in the poem refers to his sweetheart. The term "Fao Fai" (เฝ้าไฟ) refers to the traditional duty of caring for a relative who was undergoing the "Yu Fai" (Postpartum Mother Roasting/Confinement) ritual after childbirth. Kru Phajon was invited by Som Jeen to meet her at her house in Trok Khlang early one morning so that he could accompany her to the relative's house for this duty.

The verse says:

...Even now I still remember that time at Trok Khlang, My sweetheart was assigned to tend the fire, and I went along as her companion. At the break of dawn, I met my darling without a second's delay, Though her eyes were still dazed from sleep, we kept in our loving embrace. Oh, this lane, once prominent, a golden realm, Where I once experienced perfect joy, a paradise. Whenever I pass Trok Khlang, my heart is overwhelmed, Thinking only of the day we sweetly cuddled...

....Theerapong (Boong) Thamathivath : Lom Sak District, from Lom Sak Market, following the entire stretch of Vajee Road to Trok Klung, Trok Klang. Trok Khlang (ตรอกคลัง) = A residential lane to the area where houses were built for officers of the Finance Division of the Lomsak District Office in the Old days. ....Theerapong (Boong) Thamathivath ]